چرا باید به آمریکا اعتماد کنیم؟!

مقام معظم رهبری، در سخنان اخیر خود در جمع مسئولین نظام جمهوری اسلامی، علل بدبینی به ایالات متحده را در 3 مساله خلاصه کردند: «غیرقابل اعتماد بودن آمریکا، غیر منطقی بودن این کشور و در نهایت، عدم رعایت صداقت از سوی واشنگتن.»

بیانات رهبر عالی‌قدر انقلاب اسلامی درست در برهه‌ای از زمان ایراد شد که می‌توان برای آن خصوصیات زیر را برشمرد:

اول، با انتخاب یک چهره میانه‌رو در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، بخشی از رسانه‌ها و تحلیلگران غربی با گزارش‌های متنوع در حال انعکاس این باور هستند که فرصتی جدید و استثنایی برای حل اختلافات میان ایالات متحده و ایران، بالاخص بر سر مساله هسته‌ای ایجاد شده است؛

دوم، حدود یک‌سوم از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا که عموما نیز از هم‌حزبی‌های رئیس‌جمهور این کشور هستند، با امضای نامه‌ای خواستار تلاش بیشتر وی برای حل مشکلات واشنگتن – تهران شده‌اند؛

سوم، برخی چهره‌های سرشناس اروپایی از جمله جک استراو، وزیر خارجه اسبق بریتانیا، سخن از سفر به ایران می‌رانند که طبعا منظور آنها از این سفر مذاکره است؛

چهارم، در همین حین، رسانه‌های غربی حل شدن اختلافات فی‌مابین را بیش از عقب‌نشینی غرب از مواضع خصمانه خود، با عدول ایران از مواضع اصولی بالاخص در حیطه مساله هسته‌ای تعریف می‌کنند. گویا آقای حسن روحانی برای جلب رضایت غرب، چاره‌ای ندارد جز آنکه دست‌کم از بخشی از حقوق هسته‌ای ایران چشم بپوشد؛

پنجم، از همه اینها جالب‌تر، بخشی از رسانه‌های داخلی عموما وابسته به یک جناح خاص، از هول حلیم داخل دیگ مذاکره با ایالات متحده سقوط کرده‌اند و چنان ذوق‌زده از بهبود رابطه با ایالات متحده سخن می‌گویند که گویا تمام تجربیات گذشته را فراموش کرده‌اند، بالاخص تجربیات دولت‌های سازندگی و اصلاحات را؛

البته تردیدی نیست که نامه بخشی از نمایندگان مجلس نمایندگان آمریکا به رئیس‌جمهور این کشور در خصوص لزوم افزودن بر تلاش‌های دیپلماتیک و یا برخی موضع‌گیری‌های قابل قبول‌تر نسبت به گذشته از سوی برخی تحلیل‌گران و سایر مقامات آمریکایی، مثبت تلقی می‌شود، اما تنها مثبت تلقی می‌شود و نه یک معجزه! آمریکایی‌ها پیش‌تر هم خواستار مذاکره با ایران بوده‌اند و ادعای مذاکره‌طلبی خود را تکرار کرده‌اند، لذا اصل مساله نه جدید است و نه عجیب!

هرچند که در بین ذوق‌زدگان، بعضا اساتید علوم سیاسی دانشگاه‌های کشور هم پیدا می‌شوند اما به‌هر حال از این مجموعه انتظار نداریم تا فرضا پیش از اعتماد این‌چنین تمام‌عیار، به «اصل عدم قطعیت» در روابط بین‌الملل توجه کنند و یا لزوم عدم اعتماد تام به سخنان مقامات آمریکایی را در آموزه‌های نظریه‌پردازان واقع‌گرایی آفندباور نظیر «جان مرشایمر» بجویند. این نظریه‌پردازان خود آمریکایی هستند و طبعا حتی در دستگاه سیاست خارجی آمریکا معتقدین به نظرات این نظریه‌پردازان کم نیست.

باز هم از این دوستان انتظار نداریم که برای تحلیل رویکرد ایالات متحده علیه ایران به مقالات مرشایمر مراجعه کنند و توصیه‌های وی را برای جلوگیری از تبدیل ایران به یک هژمون منطقه‌ای مطالعه کنند و یا به این نکته توجه کنند که محدودسازی نظامی، هسته‌ای و اقتصادی ایران، از الزامات فرآیند کنترل حریف (Check Aggressor) در اندیشه واقع‌گرایان آفندباور هستند.

از کسانی که در دیگ حلیم دست و پا می‌زنند، انتظاری نیست که توجهی به مطالبی تخصصی از این دست بکنند، اما دست‌کم انتظار می‌رود به یک مساله مهم که طی چند هفته اخیر در صدر اخبار رسانه‌های جهان بوده است، اندکی توجه کنند: «افشاگری‌های ادوارد اسنودن»!

بر اساس افشاگری‌های اسنودن، تردیدی نیست که ایالات متحده حتی به حاکمیت متحدین درجه اول خود در اروپا هم احترام نمی‌گذارد. برای یادآوری اهمیت حاکمیت ملی به دوستانی که در دیگ به سر می‌برند، تذکار این نکته ضروری است که از زمانی که «گروسیوس» حقوق بین‌الملل را بنیان نهاد، حاکمیت ملی از اساسی‌ترین بنیان‌های حقوق بین‌المللی کشورها بوده است.

ایالات متحده نه‌تنها به جاسوسی از شهروندان خود اشتغال داشته است، بلکه حتی به دفاتر نمایندگی کشورهای اروپایی هم رحم نکرده و دقیقا هر یک از سفارت‌خانه‌های این کشور به یک مرکز جاسوسی تبدیل شده‌اند. شاید چنین امری در کشورهای غیرمتحد طبیعی به‌نظر برسد اما در خصوص کشورهایی چون فرانسه و آلمان جدا عجیب است.

ایالات متحده اگر در روابط خود در جامعه بین‌المللی از منطقی روشن تبعیت می‌کرد، قابل اعتماد بود و صداقت داشت، دست‌کم با متحدان خود بر مبنای اعتماد متقابل، صداقت و منطق رفتار می‌کرد. ماجرای افشاگری‌های اسنودن با تمام سرپوش‌هایی که بر آن نهاده شده است، یک «واترگیت بین‌المللی» برای واشنگتن است.

مذاکره یک ابزار در عرصه دیپلماسی بین‌المللی است و می‌توان از آن برای دست‌یابی به منافع ملی استفاده کرد. استفاده از این ابزار در عرصه بین‌المللی کاملا بستگی به شرایط و توان‌مندی‌ها دارد. قطعا دیپلمات هوشمند و زیرکی که به‌زودی بر کرسی ریاست‌جمهوری ایران خواهد نشست، تحت هدایت رهبر حکیم انقلاب اسلامی، از این ابزار در جای خود و به‌نحوی استفاده خواهد کرد که همان دیپلماسی هنرمندانه است: «نیل به منافع ملی ضمن حفظ اصول بنیادین سیاست خارجی و دفع تهدیدهای بین‌المللی.»

مواضع روحانی پس از انتخابات/ 1

گروه سیاسی مشرق- حجت‌الاسلام شیخ حسن روحانی حالا هفتمین کسی است که ردای ریاست‌جمهوری اسلامی ایران را بر تن می‌کند. او در 24 خردادماه 92 اعتماد بیش از نیمی از رای‌دهندگان در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم را جلب کرد و حالا با کسب ۱۸ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۳۲۹ رای، می‌رود تا کلید ساختمان پاستور را از محمود احمدی‌نژاد تحویل بگیرد و «دولت تدبیر و امید» را تشکیل دهد. 

پس از آشنایی با نظرات و دیدگاه های دکتر روحانی در گذشته و پیش از رئیس جمهور شدن، در این قسمت مواضع وی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری را با هم مرور می‌کنیم. 

حجت الاسلام حسن روحانی در صحبت‌های خود درباره مسائل سوریه و لبنان و حمایت از ملت‌های مقاوم منطقه مطالبی را بیان کردند.

ملت مقاوم سوریه می‌تواند مرحله کنونی را به‌ طور کامل پشت ‌سر بگذارد

حسن روحانی رئیس جمهوری منتخب ملت ایران در پاسخ به پیام تبریک بشار اسد رئیس جمهوری سوریه ابراز اطمینان کرد که با تلاش نیروهای خیرخواه و صلح طلب، ملت بزرگ و مقاوم سوریه خواهد توانست مرحله کنونی را به طور کامل پشت سرنهاده و استقلال وتمامیت ارضی خود را بطور کامل حفظ کند.

وی با تشکر از پیام رئیس جمهوری سوریه اظهار داشت: بدون شک روابط عمیق و دیرینه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه، نشانگر عزم و اراده دو ملت برای همکاری گسترده در صحنه های مختلف سیاسی و اقتصادی و مقابله با توطئه دشمنان ملت های منطقه بویژه رژیم صهیونیستی است.

تأکید بر حمایت ایران از جنبش مقاومت

رئیس جمهوری منتخب ملت ایران در پاسخ به پیام تبریک سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان با اشاره به مجاهدت های وی و مجاهدان سرافراز حزب الله لبنان در صحنه مقاومت، برحمایت جمهوری اسلامی ایران از ملت های مقاوم لبنان و فلسطین تاکید کرد.

روحانی با تشکراز پیام دبیرکل حزب الله لبنان اظهار داشت: شگفت آفرینی در حماسه سیاسی 24 خردادماه پاسخ مناسبی به رهنمودهای حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی و حاصل تلاش های ملت بزرگ و مقاوم ایران بود که همواره در صحنه های مختلف سیاسی انسجام و یکپارچگی خود را به منصه ظهور رسانده است.

وی تصریح کرد: ملت بزرگ ایران با تلاش و جدیت وصف ناپذیر راه پرفراز و نشیب خود را برای رسیدن به قله های عزت و عظمت می پیماید.

بحران سوریه راه حل نظامی ندارد

همچنین رییس جمهوری منتخب ملت ایران در دیدار عدنان منصور وزیر امور خارجه لبنان با وی با اشاره به حوادث منطقه خاورمیانه تاکید کرد که خواست ایران و اغلب کشورهای اسلامی ایجاد امنیت در کل خاورمیانه است اما برخی درصدد ایجاد ناامنی در این منطقه هستند.

روحانی اختلاف و جنگ های فرقه‌ای و قبیله ای را برای همه نگران کننده دانست و خاطرنشان کرد که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و مداخله نیروهای خارجی در این کشور تنها موجب بدترشدن اوضاع خواهد شد.

رییس جمهوری منتخب، ایستادگی و مقاومت مردم لبنان در برابر صهیونیست ها که اعتبار خاصی را برای مسلمانان رقم زده است، ستود.

روحانی با اشاره به انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران که در واقع یک حماسه سیاسی بود، اظهارداشت این انتخابات افتخار بزرگ دیگری برای ایران و نمادی از مردم سالاری بود که افتخاری هم برای منطقه است.

وی با تشکر از ملت و دولت لبنان، اظهار امیدواری کرد روابط خوب و مستحکم دو کشور در آینده تداوم پیدا کند.

گسترش روابط و تحکیم همکاری‌های میان ایران و لبنان 

حسن روحانی رییس جمهوری منتخب ملت ایران در پاسخ به پیام تبریک عماد میشل سلیمان رییس جمهوری لبنان ابراز اطمینان کرد که شاهد گسترش روابط و تحکیم همکاری های میان دو کشور براساس اعتماد و احترام متقابل خواهیم بود.

رییس جمهوری منتخب با تشکر از پیام رییس جمهوری لبنان اظهار داشت: مناسبات دوستانه و دیرینه ایران و لبنان با برخورداری از پشتوانه ای مردمی بر پیوندهای فرهنگی استوار بوده و همواره روندی رو به توسعه و تعمیق داشته است.

حسن روحانی همچنین در پاسخ به پیام تبریک نبیه بری رییس مجلس نمایندگان لبنان با یادآوری اینکه توسعه و تعمیق روابط برادرانه و دوستانه ایران و لبنان همواره از اولویت های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده، بر تلاش های دولت یازدهم ایران برای تقویت هرچه بیشتر مناسبات تهران و بیروت تاکید کرده است.

حل مسئله سوریه به عهده مردم این کشور است

رئیس جمهور منتخب در اولین نشست خبری خود پس از پیروزی در خصوص بحران سوریه اظهار داشت: مسائل سوریه حلش به عهده ی مردم سوریه است. تصمیم گیر نهایی نسبت به سرنوشت سوریه، مردم سوریه هستند. البته ما با تروریسم مخالفیم  با جنگ داخلی مخالفیم با دخالت های کشورهای دیگر که می خواهند در امر سوریه مداخله کنند، مخالفیم. ما امیدواریم با کمک همه کشورهای جهان، هر چه زودتر، صلح و آرامش به کشور سوریه برگرده و اونچه نظر مردم سوریه است، همان به وقوع بپیوندد.

انتخاب روحانی کار اسرائیل را دشوار کرده است

گروه بین‌الملل مشرق - مجله آمریکایی «نشنال اینترست» در گزارشی به قلم «پل پیلار» ضمن بررسی باید و نبایدهایی که کشورهای غربی باید در قبال دولت حسن روحانی به آن‌ها متعهد باشند، به نقد دیدگاه‌های افراطی نخست وزیر اسرائیل می‌پردازد.

«پل آر پیلار» عضو ارشد مرکز مطالعات امنیتی در دانشگاه جورج تاون و عضو ارشد در بخش سیاست خارجی موسسه‌ی بروکینگز می‌باشد. او به مدت 28 سال در آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) خدمت کرده است، و استاد مدعو دانشگاه جورج تاون در مطالعات امنیت و عضو مرکز مطالعات صلح و امنیت بوده است. وی قبل از پیوستن به سیا، جزء فرماندهان ارتش آمریکا در ویتنام بود.

■ باید به اهداف برنامه‌ی اتمی ایران توجه کرد و نه خطرات آن ■ 

در بحبوحه‌ی یک کارزار طولانی که همگی ما را از نرم شدن ایران در دستیابی به سلاح اتمی نا امید کرده بود، اکنون به راحتی می‌توان ذهنیت دور باطل بودن مذاکرات بر سر برنامه‌ی اتمی ایران را از سر بیرون کرد، برنامه‌ای که در واقع از زمان شاه آغاز شده است و همواره پیش بینی‌های غلطی نیز درباره‌ی آن انجام شده است، پیش بینی‌هایی در مورد این که ایران تا چه اندازه به بمب اتمی نزدیک است. برای فهم بهتر این موضوع بهتر است به جای توجه به خطراتی که از سوی ایران وجود دارند، به اهداف این برنامه توجه کرد، چه اهداف بلند مدت و چه اهداف کوتاه مدت، که در واقع موجب ایجاد چنین خطری شده‌اند.

■ انتخاب حسن روحانی، اسرائیل را با مشکل مواجه کرده است■  

اخیراً برخی رخدادها نیز شتاب این گردونه را بیشتر کرده است. یکی از این اتفاقات انتخاب حسن روحانی به سمت ریاست جمهوری است، که در واقع کار افراد تندرو را برای نشان دادن ایران به عنوان یک خطر بالقوه برای کشورهای منطقه با مشکل مواجه کرده است. دشمن اصلی ایران، یعنی دولت بنیامین نتانیاهو، یکی از بهترین دستاویزهای خود یعنی محمود احمدی نژاد را از دست می‌دهد.

■ برنامه‌ی اتمی ایران؛ بهانه‌ای برای منحرف کردن توجهات از موضوع فلسطین ■ 

دولت نتانیاهو از جریانات اخیر برای به نتیجه رساندن نزاع بین اسرائیل و فلسطین خشنود نیست. وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، جان کری، برای حل این مشکل مصمم به نظر می‌رسد؛ و اخیراً نیز زمزمه‌هایی از داخل اسرائیل شنیده می‌شود، که شامل سر دبیران روزنامه‌های مهم و وزیران با تجربه نیز می‌شود، مانند رییس سابق شاباک، یووال دیسکین، که ادامه روند دولت فعلی را به ضرر آینده‌ی اسرائیل می‌داند و معتقد است که این موضوع می‌تواند موجب انزوای بین‌المللی اسرائیل و از دست رفتن هویتش به عنوان یک دولت یهودی و دمکراتیک شود. یکی از اهداف اصلی دولت نتانیاهو از به صدا در آوردن آژیر خطر در مورد ایران و این که این کشور را مشکل واقعی خاورمیانه نشان دهد، این است که توجه همگان را از این حقایق در مورد نزاع با فلسطینیان منحرف کند و همه‌ی تلاش‌ها برای خارج کردن نیروهای اسرائیلی از قلمرو فلسطین را خنثی کند. هر گونه تلاش برای حل بحران فلسطین، می‌تواند باعث شود تا مقامات اسرائیل هم چنان این زنگ خطر را به صدا در آورند.

■ اسرائیل سعی دارد تا مذاکرات اتمی را به شکست بکشاند ■ 

بنابراین جای تعجب نداشت که روز یکشنبه و در جریان یک برنامه‌ی تلویزیونی آمریکا، بنیامین نتانیاهو بار دیگر تلاش کرد تا مقامات آمریکایی را از اهداف اتمی ایران بهراساند. درست مانند همیشه او تلاش کرد تا ترس‌های خود را منتقل کند در حالی که از واقعیت‌های اصلی این موضوع غافل بود. او گزارش‌های سرویس‌های اطلاعاتی مهم را مبنی بر این که ایران قصد ساختن سلاح اتمی ندارد و شاید هیچ وقت نیز به این سمت حرکت نکند را همواره نادیده می‌گیرد. تقاضای او برای توقف هر گونه غنی سازی در ایران صرفاً یک مانع تراشی و یک اقدام برای شکست خوردن راه حل دیپلماتیک است.

■ این سلاح‌های اتمی اسرائیل است که برای ایران خطر محسوب می‌شود ■ 

این گونه قدرت نمایی‌ها و مطالبات او از آمریکا و اسرائیل می‌تواند موجب افزایش میل مقامات ایرانی نسبت به بازدارندگی اتمی شود و آن‌ها را نسبت به نیت‌های آمریکا مشکوک کند، او همواره نسبت به این موضوع غافل است که استفاده از گزینه‌ی نظامی می‌تواند نتیجه‌ی عکس داشته باشد و ایران را به سمت تصمیم ساخت سلاح سوق بدهد، حتی اگر در حال حاضر چنین قصدی نداشته باشند. توصیفات او از حکومت ایران، به عنوان یک حکومت در انتظار موعود و یک رژیم افراطی، یک کلیشه‌ی ناپخته است و در راستای اقدامات کارتون وار قبلی اوست، حتی وقتی که مانند سخنرانی در مجمع جهانی سازمان ملل از تصاویر کارتونی استفاده نمی‌کند. او به این نکته توجه نمی‌کند که تنها خطری که در منطقه از سوی یک کشور اتمی برای یک کشور دیگر وجود دارد، همان خطر اتمی اسرائیل علیه ایران است، و نه برعکس.

■ نامه‌ی ۲۹ تن از مقامات اسبق آمریکا به باراک اوباما ■ 

صرف‌نظر از سردرگمی که در اثر این زنگ‌های خطر به وجود آمده است، باید کارهای زیادی در مورد ایران صورت بپذیرد، به خصوص با توجه به نتیجه‌ی انتخابات ریاست جمهوری ایران. برخی از نکات مهمی که باید مد نظر داشت، به تازگی توسط ۲۹ تن از متخصصان و مقامات امنیتی سابق آمریکا (شامل من) در یک نامه‌ی سرگشاده به باراک اوباما گنجانده شده است. در این نامه از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهور ایران، تحت عنوان یک فرصت بالقوه برای تقویت تلاش‌های دیپلماتیک برای حل اختلاف بر سر برنامه‌ی اتمی ایران، اشاره شده است. در این نامه از دولت خواسته شده تا تلاش‌های خود را برای مهار کردن ایران بر سر برنامه‌ی اتمی و دیگر موضوعات مورد نگرانی آمریکا دو برابر کند.

■ باید پیشنهادهای جدیدی را به ایران داد که بتواند منافع هر دو طرف را تأمین کند ■ 

در مورد برنامه‌ی اتمی، آن‌ها بر این باورند که باید یک پیشنهاد جدید تنظیم شود و مطالبات آمریکا و کشورهای غربی اعم از محدود کردن و تایید کردن ماهیت فعالیت‌های اتمی ایران در آن گنجانده شود و از تحریم‌ها به عنوان یک اهرم برای رسیدن به توافق استفاده شود و نه به عنوان مجازات‌های بی پایان و یا بیانیه‌های سیاسی داخلی. عقب نشستن و منتظر حرکت ایران ماندن در واقع تکرار اشتباهات تاریخی و از دست دادن یک فرصت دیگر در تاریخ روابط با این کشور است.

■ تهدید نظامی نتیجه‌ی عکس در بر دارد ■

همزمان با اتخاذ این اقدامات، پرهیز از اقدامات غیر ضروری نیز واجب است. همانطور که در این نامه ذکر شده است، در حال حاضر نباید هیچ گونه تحریم دیگری علیه ایران وضع شود، چرا که می‌تواند تندروهای درون حکومت ایران را که مخالف توافق اتمی هستند، بر موافقان راه حل دیپلماتیک و طرفداران اعتدال برتری بدهد؛ و از طرف دیگر تهدیدات نظامی نتانیاهو نیز در این برهه از زمان بی فایده است.

اولویت سیاست خارجی روحانی چه خواهد بود؟

گروه بین‌الملل مشرق – پس از انتخاب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر روحانی در انتخابات یازدهم، شاید قابل توجه‌ترین نکته‌ای که در پیام‌های تبریک خودنمایی می‌کرد، دریافت پیام‌های تبریک از کشورهایی بود که تا پیش از این روابط سرد و بعضا تنش‌زایی طی سال‌های اخیر با ایران داشتند. از پیام‌های تبریک سران کشورهای عربستان، قطر، امارات و بحرین تا اعلام آمادگی فرانسه برای همکاری با دولت روحانی در مسئله سوریه و ابراز احترام آمریکا به نتیجه انتخابات کم‌نظیر ریاست جمهوری یازدهم، همگی واکنش‌هایی بودند که در روزهای پس از 25 خرداد، گمانه‌زنی‌ها درباره اولویت سیاست خارجی دولت آینده را جهت‌دهی می‌کردند.

 

اما تحلیل‌ها عمدتا محدود به دو گذاره احتمالی پیش‌روی دولت دکتر روحانی شد: تعامل با آمریکا، بهبود روابط با کشورهای اروپایی گروه 1+5.

بحث میان مخالفان و موافقان تعامل با آمریکا و پرونده هسته‌ای که هردو از مسائل کلان نظام هستند به اولویت سیاست خارجی تعیین شده از سوی رسانه‌های داخلی و خارجی و کارشناسان تبدیل و موجب غفلت از دو حوزه بسیار مهم و نیازمند توجه در سیاست خارجی شد: بازسازی روابط با کشورهای همسایه – بویژه کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس – و استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی در آسیای مرکزی و قفقاز.

 

روابط ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس – عربستان، بحرین، قطر، امارات، عمان و کویت به همراه اردن که عضو ناظر شوراست – طی چند ساله گذشته با چالش‌های متعددی همراه بوده است. البته مواضع نادرست سران این کشورها در پیوند با آمریکا و رژیم صهیونیستی و کمک به تروریست‌ها مورد انتقاد مقامات ایران بوده و هست، اما این تقابل‌ها موجب از بین رفت بسیاری از زمینه‌های مشترک همکاری و تعامل سازنده در راستای تقویت جایگاه ایران در منطقه شده است.

 

دستاورد مهم تعامل و تفاهم ایران و کشورهای همسایه تغییر الگوی امنیت منطقه است که هم‌اکنون با حضور نیروهای خارجی و تروریست‌ها با بحران و تنش دست به گریبان است و نقش ایران به عنوان قدرت سیاسی – ژئوپلتیک منطقه می‌تواند ثبات از دست رفته را بازگرداند.

موقعیت منحصر به فرد ژئوپلتیک ایران، پتانسیل ارتباط با 15 کشور از خلیج فارس تا آسیای مرکزی و قفقاز را فراهم کرده است که تعامل نزدیک با این مجموعه کشورها، مزیت‌های فراوانی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاست خارجی و ... برای کشور به همراه خواهد داشت. می‌توان گفت روابط با 15 کشور پیرامون ایران در سایه تلاش‌ها برای تعامل با اروپا و یا آمریکا قرار گرفته است که دولت بعدی می‌تواند این فرصت‌های از دست رفته را احیا کند.

 

پایگاه تحلیلی المانیتور نیز در همین خصوص به ایران توصیه می‌کند در بازسازی روابط خود با کشورهای حاشیه خلیج فارس همزمان 3 گام را بردارد:

گام اول: تاکید بر احترام به تمامیت ارضی تمام کشورهای منطقه و حفظ یکپارچگی تمام کشورها در برابر تهدیدات مداوم از سوی آمریکا و اسرائیل در منطقه که کشورهای عربی – و حتی ایران – را به تقسیم و تجزیه تهدید می‌کنند و بدنبال راه‌های اجرای پروژه تجزیه کشورهای مسلمان هستند.

 

گام دوم: رسیدن به توافقنامه امنیتی میان کشورهای منطقه که براساس آن هیچ‌یک اجازه استفاده از حریم هوایی خود را برای حمله به دیگر کشورهای منطقه، ندهند.

 

گام سوم: حضور ایران، عراق و یمن به عنوان عضو ناظر در شورای همکاری خلیج ‌فارس.

 

خراسان بزرگ و زمینه‌های حضور در آسیای مرکزی 

به گزارش مشرق، ایران در آسیای مرکزی و در منطقه «خراسان بزرگ» شامل کشورهای افغانستان، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان فرصت بسیار بی‌نظیری برای گسترش دامنه نفوذ خود در حوزه فرهنگ و پس از آن اقتصاد دارد که به دلیل اشتراکات فرهنگی و تاریخی می‌توانند بخش‌های فرهنگی سفارت‌های ایران در این کشورها را فعال‌تر کرده و پای بازرگانان ایرانی را نیز به این کشورها باز نمایند. تعامل فرهنگی و اقتصادی طبیعتا موجب پیوند‌های سیاسی و تبدیل شدن این کشورها از همسایه صرف به هم‌پیمان خواهد شد.

ایجاد خطوط ترانزیت میان کشورهای همسایه – ایفای نقش پل ارتباطی میان جنوب و شمال - و تبدیل شدن به «هاب انرژی منطقه» و نگاه به این کشورها به عنوان بازار بالقوه بزرگ برای محصولات ایران از جمله مهمترین دستاوردهای اقتصادی بازسازی روابط با همسایگان خواهد بود که می‌تواند در شرایط تحریم‌های اعمال شده بر کشتی‌رانی و دیگر محدودیت‌های تحمیلی از سوی غرب، به کمک اقتصاد کشور آید.

استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی ایران در پاکستان به عنوان بخشی از هویت خراسان، که اشتراکات هویتی و فرهنگی بسیاری با ایران دارند باید از طریق فعال‌تر شدن دفاتر فرهنگی ایران در ایالت‌های این کشور دنبال شود. تعامل موثر ایران و پاکستان در زمینه مبارزه با تروریسم فعال در این کشور و تامین امنیت مرزهای مشترک بویژه در بحث قاچاق مواد مخدر به داخل کشور، دستاوردهای امنیتی بسیاری برای ایران به همراه خواهد داشت.

 

علاقه قلبی ملت پاکستان به انقلاب اسلامی و روحیه مقاومت ملت ایران و استفاده از پیوند فرهنگی میان دو ملت نیز می‌تواند به بزرگترین سرمایه ایران در شبه‌قاره تبدیل شود و در آینده مذاکرات ایران و قدرت‌های بزرگ، موضع ایران را به موضعی برتر و قدرتمند در چانه‌زنی‌ها تبدیل کند. پیگیری خط لوله انتقال گاز – موسوم به خط لوله صلح - نیز از جمله بهترین راه‌ها و ابتکارات ورود به شبه قاره برای دولت یازدهم خواهد بود که سنگ بنای آن در دولت دهم گذاشته شده است.

دارایی‌ فراموش شده در قفقاز

 

منطقه فراموش شده دیگر قفقاز و ارتباط آن با روسیه است. منطقه قفقاز که تا حدود 200 سال پیش و عهدنامه ننگین گلستان جزو قلمرو و مرزهای ایران بود، از جمله مناطقی است که در سیاست‌ خارجی جمهوری اسلامی کم‌تر به آن پرداخته شده است و در سایه این غفلت، ایالات متحده – و اسرائیل - نفوذ اقتصادی و نظامی خود در این منطقه را چند سالی است که آغاز کرده و ثمره آن مواضع و اقدامات ضد ایرانی برخی کشورهای این منطقه است. احیای نقش ایران در قفقاز و استفاده از ظرفیت رابطه ایران و روسیه در این منطقه، دارایی استراتژیک ایران در آسیای مرکزی خواهد بود. تبدیل روابط ایران و روسیه از حالت دو جانبه به روابط منطقه‌ای در قفقاز و رقابت با نفوذ آمریکا و اخیرا اسرائیل در همسایگان شمالی کشور، قطعا می‌تواند اولویت دستگاه دیپلماسی دولت آینده برای احیای این دارایی استراتژیک فراموش شده باشد.

 

ترانزیت انرژی به اروپا از مسیر آذربایجان، ارمنستان و گرجستان از جمله دیگر راه‌های مقابله با تحریم کشتی‌رانی ایران است که در سایه توافق با روسیه در زمینه تامین انرژی گامی بزرگ در بی‌اثر کردن تلاش‌های آمریکا و غرب برای فلج کردن اقتصاد ایران خواهد بود.

 

کشور مسلمان ترکیه با جمعیتی 70 میلیونی عمدتا مسلمان نیز از جمله کشورهایی است که سیاست تنش‌زدایی و حرکت به سوی گسترش روابط اقتصادی و فرهنگی باشد. حزب عدالت و توسعه حاکم بر ترکیه نیز به دنبال رسیدن به جایگاهی تعیین‌کننده در منطقه است اما بدلیل خلأ موجود میان قدرت‌های منطقه‌ای، آمریکا و کشورهای غربی در قالب ناتو در حال جهت‌دهی سیاست‌های آن هستند که ورود ایران به عنوان قدرت منطقه در تعامل با ترکیه و ایجاد ائتلاف‌های امنیتی و حل اختلاف‌نظرهای موجود، مقامات اسلام‌گرای این کشور را نسبت به پرهیز از تمایل و تعامل خطرساز بر ضد منافع ایران با اسرائیل و ناتو متقاعد خواهد کرد.

 

در جبهه سوریه نیز ترکیه تقریبا به شکست تمام سیاست‌های خود در قبال بحران سوریه معترف است و برای تغییر مواضع خود نیازمند فراهم شدن فرصتی مناسب است که ورود ایران به گفتگو با مقامات این کشور می‌تواند این فرصت را مهیا کند.

 

گرچه بسیاری کارشناسان گفتگو و تعامل با کشورهای غربی و در رأس آن آمریکا را به دلیل قدرت این چند کشور در عرصه سیاست و اقتصاد جهانی اولویت همیشگی سیاست‌ خارجی ایران می‌دانند، اما باید به چند نکته نیز توجه داشت:

 

* در چشم‌انداز 1404 ایران قدرت اول منطقه خوانده شده است که رسیدن به این جایگاه از طریق گسترش همکاری‌ها با کشورهای منطقه امکان‌پذیر خواهد بود و تعامل با غرب لزوما به تبدیل شدن ایران به قدرت اول خاورمیانه کمکی نخواهد کرد. شاهد اینکه برخی کشورهای منطقه که این مسیر را به امید تبدیل شدن به رهبر منطقه طی کردند، هرگز به مقصود نرسیدند.

 

* تبدیل شدن ایران به قدرت اول خاورمیانه و اولویت قرار دادن بازسازی و گسترش روابط ایران و 15 کشور مذکور، در رفتار کشورهای غربی و آمریکا در برخورد با ایران تحولی اساسی ایجاد خواهد کرد و مذاکره از جایگاه قدرت اول منطقه برای ایران با دارایی‌های استراتژیک فراوان و دست برتر در میز مذاکرات، بیش از پیش منافع ایران را تامین خواهد کرد.

 

انتخاب دکتر حسن روحانی دست‌های بسیاری از کشورهای همسایه و غربی را برای همکاری به سوی ایران دراز کرده است که انتظار می‌رود با اولویت‌بندی صحیح و هوشمندانه از این فرصت به بهترین شکل استفاده شود.